عملیات بیت‌المقدس

* نگاه راهبردی: درحالی‌که اشغال خرمشهر در روزهای اول جنگ به‌دستِ نیروهای دشمن آخرین برگ برندۀ عراق برای واداشتن ایران به شرکت در مذاکرات صلح تلقی می‌شد، آزادسازی این شهر می‌توانست سمبل تحمیل ارادۀ سیاسی جمهوری اسلامی بر متجاوز و اثبات برتری نظامی ایران باشد. بر همین اساس، با توجه به اینکه منطقۀ عمومی غرب کارون، آخرین منطقۀ مهمی بود که همچنان در اشغال عراق قرار داشت، ازیک‌سو فرماندهان نظامی ایران برای اجرای عملیات در این منطقه اشتراک نظر داشتند و از‌سوی‌دیگر، عراق نیز که طراحی عملیات آزادسازی خرمشهر پس از عملیات فتح‌المبین را قطعی و مسجّل می‌پنداشت، با درنظرگرفتن اهمیت این شهر و جایگاه آن در دفاع از بصره بر ضرورت حفظ این منطقه اصرار داشت؛ ازاین‌رو تنها عاملی که می‌توانست موفقیت را نصیب جمهوری اسلامی ایران کند، اتخاذ تاکتیکی بود که دشمن از پیش‌بینی آن ناتوان باشد. فتح سرزمین‌های اشغالی در این منطقه به‌ویژه خرمشهر که نیروهای عراقی مهم‌ترین تدابیر دفاعی را درنظر گرفته‌بودند و با تمام توان و قوا از این شهر حفاظت می‌کردند، از بُعد داخلی و خارجی برای ایران دستاورد بسیار مهمی محسوب می‌شد؛ به همین دلیل جایگاه و اعتبار بین‌المللی ایران را افزایش داد و شرایط را برای عراق دشوار کرد.

* موقعیت منطقه: منطقۀ عملیاتی از 15کیلومتری جنوب‌غربی اهواز شروع می‌شد و نقاط حساسی را دربر می‌گرفت؛ ازجمله خرمشهر، هویزه، پادگان حمید، جادۀ اهواز-خرمشهر، هورالهویزه، رودخانه‌های کرخه‌کور، اروند و کارون، همچنین مرکز فرماندهی لشکرهای 5 مکانیزه و 6 زرهی عراق در سه‌راهی جغیر که شاخص‌ترین نقاط منطقۀ عملیاتی بود.

منطقۀ عمومی عملیات بیت‌المقدس درمیانِ چهار مانع طبیعی محصور بود: از شمال به رودخانۀ کرخه‌کور، از جنوب به رودخانۀ اروند، از شرق به رودخانۀ کارون و از غرب به هورالهویزه و دژ مرزی منتهی می‌شد.

منطقۀ عملیاتی، به‌جز جادۀ نسبتاً مرتفع اهواز–خرمشهر، فاقد هرگونه عارضۀ مهم برای پدافند بود و به‌دلیلِ مسطح بودن، برای رزمایش زرهی مناسب بود؛ ولی ازآنجاکه در دید و تیررس دشمن قرار داشتن برای حرکت نیروهای پیاده نامناسب بود و تلفات را افزایش می‌داد.

* طرح رزمایش کلی عملیات: قرارگاه مرکزی کربلا با فرماندهی مشترک سپاه و ارتش، هدایت عملیات را با سه قرارگاه اصلی قدس، فتح و نصر برعهده داشت و این عملیات را در سه محور و در سه مرحله طرح‌ریزی کرد.

قرارگاه قدس که تیپ ثارالله نیز تحت امر آن بود، مأموریت داشت بعد از عبور از دُب حردان و کرخه‌کور، از شمال به جنوب، در سه مرحله طرح‌ریزی کند، و در سه مرحله مرز بین‌المللی را تأمین کند.

* وضعیت تیپ ثارالله: تیپ 41 ثارالله پس‌از عملیات فتح‌المبین به شهر حمیدیه انتقال یافت و با سازماندهی مجدد نیروهای جدید اعزامی از سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان در منطقۀ فرسیه، از سیدجابر تا کوهه واقع در ساحل شمالی رودخانۀ کرخه‌کور، به‌طولِ یک کیلومتر خط را تحویل گرفت. واحد اطلاعات و عملیات تیپ ثارالله برای نخستین بار به‌طور مستقل، عملیات شناسایی انجام داد و دو معبر سیدجابر و کوهه را برای نفوذ به مواقع عراقی‌ها انتخاب کرد.

* مأموریت تیپ: تیپ 41 ثارالله تحت فرماندهی قرارگاه قدس، مأموریت داشت در مرحلۀ اول عملیات، با عبور از رودخانۀ کرخه‌کور در منطقۀ فرسیه، خطوط دفاعی دشمن را شکسته، آمادۀ اجرای مرحلۀ دوم شود و در مراحل بعدیِ عملیات همراه با سایر یگان‌های تحت امر قرارگاه قدس، از شمال به جنوب، در امتداد جادۀ اهواز-خرمشهر پیشروی و پادگان حمید را آزاد کند، سپس تا مرز بین‌المللی پیشروی کند.

* شرح عملیات: در ساعات اولیۀ عملیات دو گردان از تیپ ثارالله که با دو گردان از تیپ 58 ذوالفقار ارتش ادغام شده‌بودند، از محورهای سیدجابر و کوهه وارد عمل شدند و پس‌از نبردی سخت خطوط اول و دوم دشمن را در هر دو محور تصرف کردند؛ اما پیشروی تیپ‌های مجاور که جناح راست و چپ تیپ ثارالله را باید پوشش می‌دادند، کافی نبود و نتوانستند با تیپ 41 ثارالله الحاق کنند، بنابراین پس‌از روشن‌شدن هوا، گردان‌های ادغامی تیپ ثارالله که در عمق مواضع دشمن پیشروی کرده‌بودند از جناحین تحت فشار نیروهای زرهی و پیادۀ دشمن قرار گرفتند و علی‌رغم حفظ مواضع تصرف‌شده در محور سیدجابر در خاکریز معروف به «عصاشکل» درنهایت به‌دلیل عدم پوشش جناح راست خود، خطوط دشمن را ترک کردند.

عدم الحاق در جناح چپ تیپ ثارالله نیز موقعیت نیروهای گردان ادغامی شهید باهنر این تیپ را به‌خطر انداخته‌بود و باعث شده‌بود تا این نیروها از سه طرف در محاصره قرار گیرد. این گردان تا ساعت 10 صبح در خاکریزی که در خط دوم دشمن تصرف کرده‌بود، مقاومت کرد؛ ولی سرانجام مجبور شد به خاکریز اول عقب‌نشینی کند.

روز دوم عملیات، عراقی‌ها تلاش کردند خاکریز اول را که در روز اول ازدست داده‌بودند، پس بگیرند. رزمندگان تیپ ثارالله خاکریز اول را تا ساعت 12 حفظ و پاتک‌های دشمن را دفع کردند؛ اما به‌دلیل اینکه تعدادی از فرماندهان تیپ شهید شده‌بودند، به‌ناچار هنگام ظهر به موقعیت قبل‌از عملیات برگشتند.

* نیروهای اعزامی از استان سیستان و بلوچستان نیز در این عملیات در تیپ 41 ثارالله سازماندهی و به‌کارگیری شده‌بودند.

با اجرای مرحلۀ دوم عملیات بیت‌المقدس در روز 18 اردیبهشت 1361 و پیشروی قرارگاه‌های فتح و نصر، لشکرهای 5 و 6 عراق که در محور قرارگاه قدس قرار داشتند، با خطر بزرگی مواجه بودند و متوجه شدند که عقبۀ آنان توسط دو قرارگاه یادشده تهدید خواهد شد؛ ازاین‌رو برای حفظ خود بدون درگیری با نیروهای تحت امر قرارگاه قدس منطقه را ترک کردند. پس‌از عقب‌نشینیِ نیروهای عراقی از محور قرارگاه قدس، نیروهای تیپ ثارالله به پیشروی خود به‌سمت مرزهای بین‌المللی ادامه دادند و هدف‌های مرحلۀ دوم و سوم خود را تأمین کردند و ضمن بازپس‌گیری پادگان حمید، تا نقطۀ صفر مرزی در منطقۀ کوشک پیشروی کردند و پشت دژ مرزی خط دفاعی تشکیل دادند. این موفقیت درحالی بود که سه گردان از تیپ ثارالله به تیپ 27 محمد رسول‌الله(ص) مأمور شده‌بودند تا در مرحلۀ سوم عملیات همراه آنان برای آزادی شلمچه با قوای دشمن بجنگند.

در مرحلۀ چهارم عملیات بیت‌المقدس نیروهای خودی پشت دروازۀ خرمشهر برای آزادسازی این شهر متمرکز شده‌بودند. سه گردان از تیپ 41 ثارالله همراه با یک گردان از رزمندگان استان‌های شمالی کشور که به تیپ ثارالله مأمور شده‌بودند، مأموریت تأمین جناح شمالی عملیات را برعهده داشتند. همچنین نیروهای تیپ ثارالله به تانک‌های دشمن که در کوشک موضع گرفته‌بودند و قصد ایجاد رخنه در جناح شمالی جبهۀ خودی و تهدید جادۀ خرمشهر-اهواز را داشتند، حمله کردند و 37 تانک آنان را منهدم نمودند.

در این عملیات تعدادی از فرماندهان، مسئولان و رزمندگان تیپ ثارالله و نیروهای اعزامی از استان سیستان و بلوچستان شهید شدند.

* نتایج راهبردی: در عملیات بیت‌المقدس 5038 کیلومتر مربع از اراضی اشغال‌شده ازجمله شهرهای خرمشهر، هویزه، پادگان حمید و جادۀ اهواز-خرمشهر آزاد شد. علاوه‌برآن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد نیز از تیررس توپخانۀ دشمن خارج شدند. همچنین 180 کیلومتر از خط مرزی تأمین شد. با فتح خرمشهر، موقعیت راهبردی سیاسی و نظامی ایران در خاورمیانه به‌شدت تقویت شد. به‌طوری‌که رژیم اشغالگر قدس احساس خطر کرد و برای نمایش قدرت خود در خاورمیانه، سرزمین‌های جنوب لبنان را به اشغال خود درآورد. میرزایی عباس ،اطلس عملیات های لشکر 41 ثار اله در 8 سال دفاع مقدس ،انتشارا مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

انتهای پیام/